მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემია
მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემია არის სისხლის თეთრი უჯრედების კიბო, რომელიც სწრაფად და აგრესიულად პროგრესირდება და საჭიროებს დაუყოვნებელ მკურნალობას. ეს მდგომარეობა შეიძლება დაემართოს როგორც ზრდასრულ ადამიანებს ასევე ბავშვებსაც.
მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემია ძალიან იშვიათი მდგომარეობაა, თუმცა ის ბავშვებში განვითარებული ლეიკემიის ყველაზე ხშირი სახეობაა. ლეიკემიით დაავადებულ 15 წლამდე ბავშვებში ეს სახეობა შემხვევათა 85%-ს შეადგენს.
მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემია განსხვავდება სხვა სახეობის ლეიკემიებისგან, მათ შორის მწვავე მიელოიდური ლეიკემიისგან, ქრონიკული ლიმფოციტური ლეიკემიისგან და ქრონიკული მიელოიდური ლეიკემიისგან.
რა ხდება მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემიის დროს?
სისხლის უჯრედები წარმოიქმნება ძვლის ტვინის მიერ, რაც ძვლებში არსებულ ღრუბლის მსგავს მატერიას წარმოადგენს.
ძვლის ტვინი წარმოქმნის სპეციალიზირებულ უჯრედებს, რომლებსაც ღეროვანი უჯრედები ეწოდება და რომლებსაც აქვთ უნარი, რომ ჩამოყალიბდნენ სისხლის სამ მნიშვნელოვან უჯრედად:
- სისხლის წითელ უჯრედებად - რომლებსაც ორგანიზმში გადააქვთ ჟანგბადი
- სისხლის თეთრ უჯრედებად - რომლებიც ორგანიზმს ეხმარებიან ინფექციებთან ბრძოლაში
- თრომბოციტებად - რომლებიც ორგანიზმს ეხმარებიან სისხლდენის შეჩერებაში.
ჩვეულებრივ, ძვლის ტვინი არ უშვებს სისხლშის მიმოქცევაში ღეროვან უჯრედებს სანამ ისინი საბოლოოდ არ ჩამოყალიბდებიან სისხლის უჯრედებად. მაგრამ მწვავე მილფობლასტური ლეიკემიის დროს, სისხლის მიმოქცევაში ხდება დიდი რაოდენობით ბოლომდე ჩამოუყალიბებელი სისხლის თეთრი უჯრედების გადასვლა. ესენი ცნობილია, როგორც ბლასტური უჯრედები ან ბლასტები.
ბლასტური უჯრედების მატებასთან ერთად მცირდება სისხლის წითელი უჯრედების და თრომბოციტების რაოდენობა, რაც თავის მხრივ იწვევს ანემიის სიმპტომებს, როგორებიცაა დაღლილობა, სუნთქვის უკმარისობა და ჭარბი რაოდენობით სისხლდენის გაზრდილ რისკს.
ბლასტური უჯრედები ასევე ნაკლებ ეფექტურად ებრძვის ბაქტერიებს და ვირუსებს, რაც პაციენტს უფრო მიდრეკილს და მგრძნობიარეს ხდის ინფექციების მიმართ.
მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემიის სიმპტომები
მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემიის სიმპტომები ძირითადად იწყება ნელა, შემდეგ კი სწრაფად მძიმდება მაშინ, როდესაც იზრდება ჩამოუყალიბებელი თეთრი უჯრედების რაოდენობა.
სიმპტომების უმრავლესობა გამოწვეულია სისხლის ჯანსაღი უჯრედების ნაკლებობით. მისი სიმპტომებია:
- ფერმკთალი კანი
- დაღლილობა
- სუნთქვის უკმარისობა
- მცირე დროში განმეორებითი ინფექციების გადატანა
- უჩვეულო და ხშირი სისხლდენა, მაგალითად სისხლდენა ღრძილებიდან, ან ცხვირიდან
- მაღალი ტემპერატურა (სიცხე) 38Cან მეტი
- ღამის ოფლიანობა
- ძვლების და სახსრების ტკივილი
- კანის ადვილად დალურჯება
- შეშუპებული ლიმფური კვანძები (ჯირკვლები)
- მუცლის ტკივილი - რაც გამოწვეულია ღვიძლის ან ელენთის შეშუპებით
- წონის აუხსნელი მიზეზით დაკლება
- კანზე მუქი წითელი ან მოიისფრო გამონაყარი.
ზოგიერთ შემთხვევაში დაზიანებული უჯრედები სისხლის მიმოქცევიდან შეიძლება გავრცელდეს ცენტრალურ ნერვულ სისტემაში, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს სხვადასხვა ნევროლოგიური სიმპტომები, როგორებიცაა:
- თავის ტკივილები
- კრუნჩხვები
- ღებინება
- დაბინდული მხედველობა
- თავბრუსხვევა.
როდის უნდა მიმართოთ ექიმს?
მიუხედავად იმისა, რომ ზემოთ ჩამოთვლილი სიმპტომების ქონის შემთხვევაშიც კი ნაკლებად ალბათურია, რომ ისინი გამოწვეული იყოს მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემიით, მაინც აუცილებლად, რაც შეიძლება სასწრაფოდ მიმართეთ ექიმს, რადგან ასეთი სიმპტომების ქონა სწრაფ გამოკვლევას და მკურნალობას მოითხოვს.
გაიგეთ მეტი მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემიის დიაგნოზირების შესახებ.
რა იწვევს მწვავე ლიმფობლასტურ ლეიკემიას?
სისხლის მიმოქცევაში სისხლის ჩამოუყალიბებელი თეთრი უჯრედების გამოშვება გამოწვეულია ღეროვან უჯრედებში გენეტიკური მუტაციით.
ამ მუტაციის გამომწვევი მიზეზები არ არის ცნობილი, მაგრამ ცნობილია მისი რისკ ფაქტორები:
- ქიმიოთერაპია - მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემიის განვითარების რისკი იზრდება იმ ადამიანებში ვისაც ადრე ჩაუტარდათ ქიმიოთერაპიული მკურნალობა (მაგალითად სხვა სიმსივნისთვის); რისკი დამოკიდებულია კონკრეტული სახის ქიმიოთერაპიულ წამლებზე (ეტოპოზიდი (etoposide), მიტოქსანტრონი (mitoxantrone), ამსაკრინი (amsacrine) და იდარუბიცინი (idarubicin)) და ასევე მკურნალობის რაოდენობაზე
- სიგარეტის მოწევა - მწეველებს მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემიის განვითარების უფრო გაზრდილი რისკი აქვთ არამწეველებთან შედარებით და კვლევებმა აჩვენა, რომ ამ დაავადების განვითარების გაზრდილი რისკი აქვთ იმ ბავშვებსაც, რომლის მშობლებიც ეწევიან სახლში
- ჭარბწონიანობა (სიმსუქნე) - ზოგიერთი კვლევის მიხედვით ძალიან ჭარბწონიან ადამიანებს ლეიკემიის განვითარების ოდნავ მომატებული შანსი აქვთ
- გენეტიკური დაავადებები - ბავშვებში განვითარებული მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემიის მცირე რაოდენობის შემთხვევები მოიაზრება რომ დაკავშირებული იყო გენეტიკურ დაავადებებთან, მათ შორის დაუნის სინდრომთანაც
- დასუსტებული იმუნური სისტემა - ლეიკემიის განვითარების რისკი ასევე უფრო მეტი აქვთ შესუსტებული იმუნური სისტემის მქონე ადამიანებსაც.
მკურნალობა
რადგან მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემია აგრესიული მდგომარეობაა, რომელიც სწრაფად ვითარდება, მკურნალობა ძირითადად დიაგნოზის დასმიდან რამდენიმე დღეში იწყება.
მკურნალობა ძირითადად მოიცავს შემდეგ ეტაპებს:
- ინდუქცია - თავდაპირველად მკურნალობა მიზნად ისახავს ძვლის ტვინში ლეიკემიის უჯრედების განადგურებას, სისხლში უჯრედების ბალანსის აღდგენას და პაციენტის სიმპტომების გაუმჯობესებას
- კონსოლიდაცია - მიზნად ისახავს ცენტრალურ ნერვულ სისტემაში დარჩენილი ლეიკემიის უჯრედების განადგურებას
- მდგომარეობის შენარჩუნება - მოიცავს ქიმიოთერაპიის აბების რეგულარული დოზების მიღებას ლეიკემიის დაბრუნების პრევენციისთვის.
მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემიის მკურნალობისთვის ძირითადი სამკურნალო საშუალება ქიმიოთერაპიაა. მკურნალობის პერიოდში სხვა სამკურნალო საშულებებებიც შეიძლება გახდეს საჭირო, მათ შორის ანტიბიოტიკები და სისხლის გადასხმა. ზოგიერთ შემთხვევაში შეიძლება ასევე საჭირო გახდეს ძვლის ტვინის გადანერგვა.
გაიგეთ მეტი მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემიის მკურნალობის შესახებ.
გართულებები
თუ ვერ ხერხდება მკურნალობა, სისხლის დაავადებულმა უჯრედებმა შეიძლება გამოიწვიოს პაციენტის:
- ძალიან დიდი მგრძნობელობა სიცოცხლისთვის საშიში ინფექციების მიმართ (სისხლის თეთრი უჯრედების ნაკლებობის გამო)
- მიდრეკილება უკონტროლო და სერიოზული სისხლდენის მიმართ (თრომბოციტების ნაკლებობის გამო).
გაიგეთ მეტი მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემიის გართულებების შესახებ.
პროგნოზი
ბავშვების მწვევე ლიმფობლასტური ლეიკემიის განკურნების პროგნოზი ძირითადად კარგია. დროთა განმავლობაში თითქმის ყველა ბავშვი განიცდის რემისიას (სიმპტომების ნელნელა გაქრობას) და მათი 85 % სრულიად განიკურნება.
ზრდასრულ ასაკში მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემიით დაავადებულთა პროგნოზი ნაკლებად დამაიმედებელია. 25-დან 64 წლამდე ადამიანების დაახლოებით 40 % იცოცხლებს 5 წელს ან მეტს დიაგნოზის დასმიდან. 65 წლის ან უფრო მეტი ხნოვანების ადამიანების დაახლოებით 15% ცოცხლობს დიაგნოზის დასმიდან 5 წელს ან უფრო მეტ ხანს.
გარემოს ფაქტორები
ჩატარებული კვლევების მიხედვით ამჟამად არ არსებობს იმის მყარი მტკიცებულებები, რომ ლეიკემიის რისკს ზრდის ატომურ სადგურთან, დენის გადამცემ ხაზთან, ან ელექტრომაგნიტურ გამომსხივებელთან (როგორიცაა მობილური კავშირის ანძა) ცხოვრება.
კომენტარის დამატება