ცეფტრიაქსონი / ceftriaqsoni / Ceftriaxone

შემადგენლობა
1 ფლაკონი შეიცავს სტერილური ცეფტრიაქსონ ნატრიუმის მარილს 500 მგ ან 1000 მგ ცეფტრიაქსონზე გადაანგარიშებით.

ფარმაკოლოგიური თვისებები
ფარმაკოდინამიკა. ცეფტრიაქსონი – ნახევრად სინთეზური ანტიბიოტიკია ბეტა-ლაქტამების ჯგუფიდან, მესამე თაობის ცეფალოსპორინი, გააჩნია ბაქტერიციდული მოქმედება, რომლის მექანიზმი დაკავშირებულია ფერმენტ ტრანსპეპტიდაზას აქტივობის დათრგუნვასთან, მიკროორგანიზმების უჯრედული მემბრანის პეპტიდოგლიკანის ბიოსინთეზის დათრგუნვასთან; გააჩნია მოქმედების ფართო სპექტრი.
აქტიურია გრამდადებითი აერობების მიმართ: Staphylococcus aureus (პენიცილინაზა წარმომქმნელი შტამების ჩათვლით), S.epidermidis, Streptococcus pneumoniae, A ჯგუფის ბეტა-ჰემოლიზური სტრეპტოკოკები (S.pyogenes), B ჯგუფის სტრეპტოკოკები (S.agalactiae), Viridans ჯგუფის, არაენტეროკოკული D ჯგუფის სტრეპტოკოკები; გრამუარყოფითი აერობების მიმართ: E.coli, Haemophilus influenzae, H. parainfluenzae, Klebsiella spp. (K.pneumoniae-ს ჩათვლით), Morganella morganii, Neisseria gonorrhoeae (პენიცილინაზა წარმომქმნელი შტამების ათვლით), N.meningitidis, Proteus mirabilis, P.vulgaris, providencia spp., Pseudomonas aeruginosa, Salmonella spp. (მათ შორის S.Typhi), Serratia spp. (S.marcescens ჩათვლით), Shigella spp., Yersinia spp. (მათ შორის Y.enterocolitica), Treponema pallidum; ანაერობების მიმართ: Bacteroides spp. (B.Fragilis ზოგიერთი შტამის ჩათვლით), Clostridium spp. (თუმცა C.difficile-ს უმეტესობა შტამს რეზისტენტობა გააჩნია), Peptococcus spp., Peptostreptococcus spp., Fusobacterium spp. (F.mortiferum და F.varium-ის გარდა). პრეპარატი აქტიურია პენიცილინების, პირველი თაობის ცეფალოსპორინების, ამინოგლიკოზიდების მიმართ რეზისტენტული მიკროორგანიზმების მიმართ. პრეპარატის მიმართ მდგრადია: მეთიცილინის მიმართ რეზისტენტული სტაფილოკოკები; ენტეროკოკების უმეტესობა შტამების (მათ შორის St. Faecalis) და D ჯგუფის სტრეპტოკოკები; ბეტა-ლაქტამაზაპროდუცირებადი Bacteroides spp. ბევრი შტამი (B.fragilis).

ფარმაკოკინეტიკა
კუნთში შეყვანის შემდეგ ცეფტრიაქსონის ბიოამთვისებლობა შეადგენს 100%-ს, მისი მაქსიმალური კონცენტრაცია სისხლის პლაზმაში აღინიშნება 2-3 საათის შემდეგ. ვენაში შეყვანის შემდეგ პრეპარატი აღწევს ქსოვილის სითხეში, სადაც 24 საათის განმავლობაში მგრძნობიარე მიკროორგანიზმების მიმართ ბაქტერიციდული კონცენტრაციები ნარჩუნდება. პლაზმის ცილებთან უკავშირდება 85% - 95%-ით, ამასთან ერთად შეკავშირების ხარისხი მცირდება კონცენტრაციის მომატებასთან ერთად. ცეფტრიაქსონი კარგად აღწევს ორგანიზმის ორგანოებსა და სითხეებში (პერიტონეალური, პლევრალური, თავზურგტვინის, სინოვიალური), ძვლის ქსოვილში, გადადის პლაცენტაში, მცირე რაოდენობით (3 – 4%) გამოიყოფა დედის რძესთან ერთად. მენინგიტის დროს ბავშვებში, მათ შორის ახალშობილებში, პრეპარატი აღწევს თვინის ანთებულ გარსებში, ამასთან ერთად მისი კონცენტრაცია ცერებროსპინალურ სითხეში შეადგენს პლაზმაში მისი კონცენტრაციის 17%-ს. პრეპარატი გამოიყოფა შეუცვლელი სახით 50 - 60%-ით თირკმლებით და 40 – 50 % - ნაღველთან ერთად. თირკმლის უკმარისობისას პრეპარატის ფარმაკოკინეტიკა თითქმის არ იცვლება, აღინიშნება მხოლოდ ნახევრად დაშლის პერიოდის უმნიშვნელო მომატება. ჯანმრთელ უფროსებში ნახევრად დაშლის პერიოდი დაახლოებით 8 საათს შეადგენს, 8 დღემდე ახალშობილებში და 75 წელს ზემოთ ხანდაზმულებში იზრდება 2-3-ჯერ.

ჩვენებები
პრეპარატის მიმართ მგრძნობიარე მიკროორგანიზმებით გამოწვეული ინფექციურ-ანთებითი დაავადებები:
• ლორ-ორგანოების ინფექციები;
• სასუნთქი გზების ინფექციები (პნევმონია, ბრონქიტი, ფილტვების აბსცესი, პლევრის ემპიემა);
• შარდ-სასქესო სისტემის ინფექციები (პიელიტი, ცისტიტი, მწვავე და ქრონიკული პიელონეფრიტი, პროსტატიტი, გაურთულებული გონორეა და სქესობრივი გზით გამამცემი სხვა ინფექციები (რბილი შანკრი და სიფილისი));
• ჭრილობის ინფექციები, კანისა და რბილი ქსოვილების ინფექციური დაავადებები;
• მენინგიტი;
• ძვლებისა და სახსრების ინფექციები;
• პერიტონიტი, ნაღვლის ბუშტის ანთება, კუჭ-ნაწლავის ინფექციები;
• ინფექციური დაავადებები: ლაიმის დაავადება (სპიროქეტოზი), ტიფოზური ციებ-ცხელება, სალმონელოზი, სალმონელომტარებლობა.
პრეპარატი გამოიყენება ქირურგიული ოპერაციების შემდეგ განვითარებული ინფექციების პროფილაქტიკისათვის.

მიღების წესები და დოზები
ცეფტრიაქსონ-BPCC შეყავთ კუნთში ან ვენაში.
კუნთში შესაყვანად ინიექციის ადგილას მტკივნეულობის თავიდან აცილების მიზნით პრეპარატი იხსნება ლიდოკაინის 1%-იან ხსნარში: ფლაკონის შემცვლეობის 500 მგ იხსნება 2 მლ 1%-იან ლიდოკაინის ხსნარში, 1000 მგ-ით – 3-5 მლ-ში. შეყავთ ღრმად დუნდულოში. 
შესაძლებელია სტერილური საინიექციო წყლის გამოყენება. ლიდოკაინის შემცველი ხსნარის შეყვანა ვენაში არ შეიძლება.
ინტრავენური ნაკადით შეყვანისათვის პრეპარატი იხსნება სტერილურ საინიექციო წყალში ამ შეფარდებით: ფლაკონის შემცველობა 500 მგ-ით იხსნება 5 მლ გამხსნელში, 1000 მგ-ით – 10 მლ-ში. შეყავთ ნელა 2-4 წუთის განმავლობაში.
ხსნარის დასამზადებლად ინტრავენური ინფუზიისათვის 2 გრ ცეფტრიაქსონ-BPჩჩ იხსნება ერთ-ერთი გამხსნელის 40 მლ-ში: 0,9% ნატრიუმის ქლორიდის ხსნარი, 5% გლუკოზის ხსნარი, 10% გლუკოზის ხსნარი, საინიექციო სტერილური წყალი. ინფუზია სულ მცირე 30 წუთი უნდა გაგრძელდეს.
უფროსებში და 12 წელს ზემოთ ბავშვებში ინიშნება დღიური დოზით 1000 – 2000 მგ (შეყავთ დღეში ერთხელ ან განახევრებული დოზით დღეში ორჯერ). მძიმე შემთხვევებში დღიური დოზა შეადგენს 4000 მგ-მდე, ეს დოზა შეიყვანება 2-ჯერ 12 საათიანი ინტერვალით. პოსტოპერაციული გართულებების პროფილაქტიკისათვის შეყავთ ერთჯერადად 1000 – 2000 მგ (დასნებოვნების სიმძიმის მიხედვით), ოპერაციამდე 30 – 90 წუთით ადრე. პაციენტებში თირკმლის ფუნქციის დარღვევებით საჭიროა დოზის კორექცია, მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ კლირენსი 10 მლ/წთ-ზე ნაკლებია.
ხანდაზმული ასაკის პაციენტებში დოზა შეესაბამება მოზრდილების დოზებს.
გაურთულებული გონორეის დროს შეყავთ პრეპარატის 250 მგ ვენაში ერთჯერადად.
ცეფტრიაქსონ-BPCC დღიური დოზა დღენაკლულებისათვის და 2 კვირამდე ასაკის ბავშვებისათვის შეადგენს 20 – 50 მგ/კგ სხეულის წონისა, 2 კვირიდან 12 წლამდე ბაშვებისათვის – 20 – 80 მგ/კგ, შეიყვანება დღეში ერთხელ. ბაქტერიული მენინგიტის დროს მეძუძურ ბავშვებსა და 12 წლამდე ასაკის ბავშვებში მკურნალობა იწყება დოზით 100 მგ/კგ (არა უმეტეს 4000 მგ-ისა) დღეში ერთხელ. გამომწვევის იდენტიფიკაციის შემდეგ და მისი მგრძნობელობის დადგენისას დოზა შეიძლება შესაბამისად შემცირდეს.
ცეფტრიაქსონ-BPCC-ით მკურნალობის ხანგრძლივობა დამოკიდებულია პათოლოგიური პროცესის სიმძიმის ხარისხსა და ხასიათზე და დგინდება ბაქტერილოგიური გამოკვლევების მონაცემებით. ჩვეულებრივად მკურნალობის ხანგრძლივობა შეადგენს 4-14 დღეს, თუმცა მძიმე ინფექციური დაავადებების დროს მკურნალობა გრძელდება სულ მცირე კიდევ 48 – 72 საათი დაავადების სიმპტომების გაქრობის შემდეგ და ეფექტის დადასტურებისას ბაქტერიოლოგიური ანალიზის შედეგებით.

გვერდითი მოვლენები
კუჭ-ნაწლავის მხრივ: გულისრევა, ღებინება, სტომატიტი, გლოსიტი, გემოს დაკარგვა, ტკივილი მუცელში, ფაღარათი, დისბაქტერიოზი, ბიოქიმიური მაჩვენებლების შეცვლით (ღვიძლის ტრანსამინაზებისა და სისხლის პლაზმაში ბილირუბინის აქტივობის მომატება), ქოლესტაზური სიყვითლე, იშვიათად – ფრსევდომემბრანოზული კოლიტი;
სისხლწარმოქმნის სისტემის მხრივ: ეოზინოფილია, ლეიკოპენია, ნეიტროპენია, ლიმფოპენია, თრომბოციტოპენია, იშვიათად – ჰემოლიზური ანემია; ცალკეულ შემთხვევებში ქვეითდება სისხლის შედედების პლაზმური ფაქტორების დონზე (II, VII, IX, X), ხანგრძლივდება პროთრომბინული დრო;
ცნს-ის მხრივ: თავის ტკივილი, თავბრუ;
ალერგიული რეაქციები: ჭინჭრის ციება, დერმატიტის, შრატისმიერი დაავადება, ბრონქოსპაზმი, შეშუპებები, მულტიფორმული ექსუდაციური ერიტემა, ანაფილაქსიური რეაქციები, ცალკეულ შემთხვევებში – ანაფლიაქსიური შოკი;
ადგილობრივი რეაქციები: ტკივილი ან ინფილტრატე შეყვანის ადგილზე; ცალკეულ შემთხვევებში – ფლებიტი ან თრომბოფლებიტი ვენაში შეყვანისას;
შარდსასქესო სისტემის მხრივ: კრეატინინის დონის მომატება, ცილინდრების განვითარება, ოლიგურია, ანურია;
ბიოლოგიური მოქმედებით განპირობებული ეფექტები: შესაძლებელია სუპერინფექციის განვითარება;
სხვა: ცხვირიდან სისხლდენა, ცხელება, შემცივნება, ძალიან იშვიათად – თირკმლის მწვავევ უკმარისობა, არითმიები.

უკუჩვენება
ცეფალოსპორინული რიგის ანტიბიოტიკების და სხვა ბეტა-ლაქტამური ანტიბიოტიკების მიმართ ჰიპერმგრძნობელობა, ლიდოკაინის მიმართ ჰიპერმგრძნობელობა (კუნთში შეყვანა); ორსულობა.

განსაკუთრებული მითითებები
გამოიყენება მხოლოდ სტაციონარის პირობებში. ანაფილაქსიური შოკის განვითარებისას აუცილებელია ვენაში ადრენალინის და გლუკოკორტიკოიდების შეყვანა. სიფრთხილეა საჭირო “მარყუჟოვანი” შარდმდენების ერთდროული დანიშვნისას. ხანგრძლივი მკურნალობისას აუცილებელია სისხლის სურათის რეგულარული კონტროლი. აუცილებელია გვახსოვდეს სხვა ბეტა-ლაქტამურ ანტიბიოტიკებთან ჯვარედინი ალერგიული რეაქციების განვითარების შესაძლებლობა.
დიდი დუნდულა კუნთის ზედა შიგნითა კვადრანტში ინიექციები უნდა იყოს ღრმა. პრეპარატის ხსნარის შეყვანამდე აუცილებელია დავრწმუნდეთ, რომ ნემსი არ არის მოხვედრილი სისხლძარღვში.
აუცილებელია სიფრთხილით გამოიყენება სისხლდენების და ანამნეზში საჭმლის-მომნელებელი ტრაქტის დაავადებების დროს, განსაკუთრებით არასპეციფიკური წყლულოვანი კოლიტის ან ენტერიტის დროს.
ღვიძლის და თირკმლის უკმარისობისას ამ ორგანოების ფუნქციის მძიმე დარღვევებით პრეპარატის დოზა მცირდება. ავდმყოფებისათვის 10 მლ/წთ-ზე ნაკლები კრეატინინის კლირენსით ანტიბიოტიკის დღიური დოზა არ უნდა აღემატებოდეს 2000 მგ-ს. ავადმყოფებს თირკმლის და ღვიძლის უკმარისობით, როდესაც მკურნალობა ჰემოდიალიზით მიმდინარეობდა, აუცილებელია ცეფტრიაქსონ-BPჩჩ დოზის კორექცია და სისხლის პლაზმაში მისი კონცეტრაციის მონიტორინგი.
არტერიული ჰიპერტენზიის და წყალ-ელექტროლიტური ბალანსის დარღვევისას საჭიროა პლაზმაში ნატრიუმის დონის კონტროლი.
ხანგრძლივი გამოყენებისას დისბაქტერიოზის დასადგენად აუცილებელია ციტოლოგიური გამოკვლევა.
მეძუძური დედების მიერ პრეპარატის გამოყენების შემთხვევაში, ძუძუთი კვება უნდა შეწყდეს.
სიფრთხილით ინიშნება ახალშობილებში ჰიპერბილირუბინემიით, ახალშობილებსა და ალერგიული რეაქციებისადმი მიდრეკილ პაციენტებში. ხანდაზმული ასაკის პირებში, დასუსტებულ პაციენტებში მიზანშეწონილია K ვიტამინის დანიშვნა.

ჭარბი დოზირება
ჭარბი დოზირებისას სპეციფიკური ანტიდოტი არ არსებობს, მკურნალობა – სიმპტომატური. ჰემოდიალიზი ან პერიტონეალური დიალიზი სისხლის პლაზმაში ცეფტრიაქსონ-BPჩჩ მაღალ კონცენტრაციებს არ აქვეითებს.

სხვა წამლებთან ურთიერთქმედება
ცეფტრიაქსონ-BPCC –ის გამოყენებისას კომბინაციაში ამინოგლიკოზიდებთან სინერგიზმის შედეგად მატულობს ეფექტურობა გრამუარყოფითი მიკროორგანიზმების მიმართ, თუმცა აუცილებელია მათი ოპტიმალური დოზების შერჩევა. არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებები, ანტიაგრეგანტები ზრდიან სისხლდენების შესაძლებლობას, მარყუჟოვანი შარდმდენები და ნეფროტოქსიკური პრეპარატები (ამინოგლიკოზიდები, პოლიმიქსინი B) იწვევენ თირკმლის ფუნქციის დარღვევას. ცეფტრიაქსონ-BPCC ხსნარის შერევა არ შეიძლება სხვა ანტიმიკრობულ პრეპარატებთან ან ხსნარებტან ფარმაცევტული შეუთავსებლობის გამო.

შენახვის პირობები და ვადები
ინახება მშრალ, სინათლისაგან დაცულ და ბავშვებისათვის მიუწვდომელ ადგილას არა უმეტეს 25°C ტემპერატურის პირობებში. ვარგისიანობის ვადა – 2 წელი.

აფთიაქში გაცემის წესი
რეცეპტით